Sterrenkundigen en natuurkundigen slaan de handen ineen om nieuwe ontdekkingen te doen over zwarte gaten, gebruikmakend van de Event Horizon Telescope, het internationale project dat de eerste directe foto van een zart gat maakte, en via zwaartekrachtsgolven, waarvoor ‘de grond in duiken’ voor de mogelijke ondergrondse bouw van de Einstein Telescoop. Samen met hogescholen gaat het consortium nieuw onderwijsmateriaal maken om mensen van alle achtergronden, en kinderen in het bijzonder, te interesseren voor wetenschap. Hoofdaanvrager Stefan Vandoren van de Universiteit Utrecht: ‘Dit is een bijzonder mooi project waar we onderzoek, technologie en maatschappelijk belang in combineren.’

Interdisciplinair

Het Nederlands Zwarte Gaten Consortium bestaat uit onderzoekers uit de theoretische natuurkunde, astronomie, geologie, technici die werken aan de volgende generatie zwaartekrachtdetectoren, en onderzoekers van wetenschapscommunicatie, wetenschapsgeschiedenis, gecombineerd met lerarenopleidingen en musea. UvA-onderzoekers in het consortium zijn Sera Markoff, Jan de Boer, Franke Linde, Ralph Wijers, Alejandra Castro, Jeroen van Dongen, Erik Verlinde, Alessandro Bertollini, Sarah Caudill en Samaya Nissanke van het Anton Pannekoek Instituut (API), Institute of Physics (IOP) en het API/IOP-samenwerkingsverband GRAPPA (Gravitation AstroParticle Physics Amsterdam).

Sera Markoff, bestuurslid van het consortium: ‘We zien er erg naar uit om te starten met dit interdisciplinaire project om ons begrip van de aard van zwarte gaten te vergroten maar ook ons enthousiasme over onze ontdekkingen over te brengen op het publiek via musea en outreach projecten.’

Topfaciliteiten

Door bij te dragen aan de ontwikkeling van de geavanceerde Einstein Telescoop bereidt het consortium toekomstig onderzoek aan zwaartekrachtsgolven voor. De infrastructuur voor die telescoop kan wellicht in de ondergrond van het grensgebied van Zuid-Limburg gebouwd worden. Om deze mogelijkheid te onderzoeken zal de Geologische Dienst Nederland onderdeel van TNO, in partnerschap met de Provincie Limburg en bedrijven, de ondergrond in kaart brengen. Verder zal het consortium de huidige theoretische inzichten over zwarte gaten en de aard van zwaartekracht testen met gegevens van onder andere de zwaartekrachtsgolfdetectoren Virgo en LIGO, en de Event Horizon Telescope, waar het ook zal werken aan de ontwikkeling van nieuwe analystools voor de recent uitgebreide mogelijkheden van de array.

Educatief programma

Het consortium brengt het project naar de rest van de maatschappij met tentoonstellingen in museum Boerhaave en ontdekkingscentrum Continium. Tegelijkertijd vertalen educatie-experts van het consortium de nieuwste bevindingen naar een educatief programma. Ze ontwikkelen en onderzoeken nieuw lesmateriaal inclusief een interactieve digitale tool om het leren van wetenschappelijke denkwijzen te bevorderen, trainen leraren uit het basis- en middelbaar onderwijs, en werken samen met verschillende educatieve partners zoals natuurkunde.nl. Tevens richt het een Citizen Science project op dat gegevens van de BlackGEM-telescopen gebruikt. Die telescopen gaan zoeken naar lichtflitsen behorende bij zwaartekrachtgolf-gebeurtenissen.

Het consortium bestaat uit 31 aanvragers vanuit universiteiten en hogescholen, en 6 partners vanuit de industrie, musea en overheid.