Veranderingen in ons klimaat, duurzame voedselvoorziening, de achteruitgang van biodiversiteit, de ontwikkeling van vaccins tegen nieuwe infectieziekten en de vraag of wij de enigen zijn in het heelal: het zijn slechts enkele voorbeelden van de grote uitdagingen waarmee onze huidige maatschappij wordt geconfronteerd. Maar welke wetenschappelijke keuzes zijn er op landelijk niveau nodig om deze uitdagingen aan te pakken?

Voordelen voor arbeidsmarkt en samenleving

In samenspraak met de inhoudelijke trekkers en de bètadecanen is een raad gevormd, de Bètaraad voor het wetenschappelijk fundament van het leven en de leefomgeving, die als taak heeft om deze sectorbeelden onder de aandacht te brengen bij de politiek en ministeries. Versterking van het fundament van de vier sectoren op de Nederlandse universiteiten komt namelijk niet alleen ten goede aan die sectoren zelf, maar zeker ook aan de arbeidsmarkt en samenleving. Stakeholders geven duidelijk aan behoefte te hebben aan afgestudeerden en gepromoveerden die multidisciplinair in teams kunnen samenwerken, beschikken over fundamentele domeinkennis, en vaardig zijn in het omgaan met de state-of-the-art IT-technologieën. Versterking van het fundament van de sectoren bevordert ook de profilering en zichtbaarheid in de samenleving: denk aan de inspiratie en fascinatie die het grote publiek heeft bij onze plaats in het heelal, maar ook de bezorgdheid als het gaat om klimaatverandering of een nieuw virus.

Bijdragen aan oplossen van vraagstukken

De vier voorliggende sectorbeelden maken duidelijk op welke manier genoemde sectoren een bijdrage kunnen leveren aan het oplossen van belangrijke maatschappelijke en wetenschappelijke vraagstukken. Voorbeelden hiervan zijn de bedreigingen die onze samenleving treffen op het gebied van gezondheid, welzijn en veiligheid, de noodzaak tot investeren in een verdere verduurzaming van onze economie en welvaart, het aantrekken van jong talent voor de bètawetenschappen als investering in onze toekomst, de zoektocht naar antwoorden op de grote fundamentele vraagstukken van de 21e eeuw voor wat betreft onze plaats in het universum, en het besef dat we de maximale dragende capaciteit van onze planeet op verschillende punten dreigen te overschrijden (of dat zelfs al doen).

Nationaal gedragen initiatief

De sectorbeelden laten de noodzaak van verdere investering in het fundament van de sectoren zien om deze uitdagingen het hoofd te bieden. Kennis en kunde uit deze sectoren staan, niet alleen via onderzoek, maar ook door het opleiden van de volgende generatie experts, in dienst van de overheid en samenleving bij het aanpakken van deze vraagstukken. Nederland, en ook de positie van Nederland wereldwijd, wordt hierdoor sterker. De vier sectoren willen hun verantwoordelijkheid nemen en kunnen, met een intensivering van de ondersteuning, een flinke stap naar toekomstige oplossingen gaan zetten. Deze sectoren kunnen dat niet alleen en zijn er zich van bewust dat vanuit een sterk fundament ook samenwerking met sociale en geesteswetenschappen en techniek meerwaarde biedt. De sectorbeelden zijn opgesteld door academici van alle betrokken Nederlandse universiteiten, met input vanuit NWO/KNAW-onderzoeksinstituten en diverse maatschappelijke partners. Initiatiefnemers zijn de gezamenlijke bètadecanen.

Sectorplannen

De vier nieuwe sectorbeelden die nu zijn gepresenteerd moeten resulteren in sectorplannen, zoals die eerder voor onder andere Natuurkunde, Scheikunde, Informatica en Wiskunde zijn gepubliceerd. Sectorplannen zijn een krachtig instrument voor het kabinet om te investeren in versterking van de basis van wetenschapsgebieden en de ontwikkeling van kennis en -talent. ‘Doordat binnen een sectorplan onderzoek, onderwijs en maatschappij in een sector in samenhang worden bezien, draagt het bij aan de ontwikkeling van gerichte toekomstplannen via een goede samenwerking tussen de Nederlandse universiteiten,’ aldus prof. dr. Jasper Knoester, decaan van de Faculty of Science and Engineering (Rijksuniversiteit Groningen) en voorzitter van het overleg van bètadecanen.