Wat is een zonsverduistering?

Een zonsverduistering vindt plaats wanneer de maan zich tussen de aarde en de zon bevindt en de zon geheel of gedeeltelijk aan ons blikveld onttrekt. In het meest extreme geval van een volledige zonsverduistering wordt de zon volledig door de maan bedekt, zodat de zwakke corona van de zon goed zichtbaar is. Van een ringvormige verduistering is sprake wanneer de zon precies in het verlengde van de maan ligt en de schijnbare diameter van de maan kleiner is dan die van de zon. Daardoor vormt de zon als het ware een ring om de maan (zie afbeelding 1, links). Een gedeeltelijke zonsverduistering is wanneer de maan en de zon niet perfect in elkaars verlengde liggen, waardoor de zon een sikkelvorm krijgt (zie afbeelding 1, rechts).

Eclipsbrillen

Natuurlijk heb je geen speciale zonnetelescoop nodig om een gedeeltelijke zonsverduistering waar te nemen, maar het is zeer gevaarlijk om een zonsverduistering met het blote oog of met een gewone telescoop te bekijken. Daarom moet je altijd een speciale eclipsbril gebruiken die zo is ontworpen dat hij slechts een miljoenste van het zonlicht doorlaat.

Serena Vinciguerra van het API heeft een speciale eclipsbril ontworpen met een opdruk die het hele zonnespectrum laat zien. Het zonlicht dat je door een eclipsbril ziet, is wit licht. Dat witte licht kan worden opgebroken in verschillende kleuren of golflengtes. Afbeelding 2 laat zien wat er gebeurt als wit licht door een glazen prisma schijnt. Wanneer het licht het prisma binnenkomt, wordt het gebroken of afgebogen. De mate waarop dat gebeurt, is afhankelijk van de golflengte. Zoals je ziet, wordt rood licht sterker afgebogen dan blauw licht. Daardoor kunnen we rechts iedere kleur apart onderscheiden in wat we een ‘spectrum’ noemen.

Spectra

In de sterrenkunde bestuderen we dat spectrum, dat ons in feite vertelt hoe helder het licht van verschillende kleuren (dus bij verschillende golflengtes) is. Het spectrum bevat aanwijzingen over een aantal verschillende fysische eigenschappen van een astronomisch object, zoals chemische samenstelling, massa en temperatuur.

Afbeelding 3 toont bijvoorbeeld het zonnespectrum in grafiekvorm. De dipjes die in het gekleurde deel van de grafiek te zien zijn, heten absorptielijnen. Deze geven aan welke elementen in de zon aanwezig zijn. Spectroscopie (de studie van spectra) is cruciaal geweest in de zonnefysica om de chemische bestanddelen van de zon te bepalen. Dat levert vervolgens weer aanwijzingen op over de levenscyclus van sterren: hoe ze worden gevormd, en zelfs over hoe ons zonnestelsel is ontstaan.

Spectroscopie kan ook worden gebruikt om de fysische eigenschappen te bepalen van sterren die veel verder weg staan dan onze zon. We kunnen spectroscopie ook gebruiken voor het bestuderen van andere astronomische objecten zoals melkwegstelsels, bijvoorbeeld om te bepalen of het melkwegstelsel bestaat uit jonge sterren of dat de sterrenpopulatie ouder is. Met behulp van hun spectra kunnen we zelfs afleiden hoe ver melkwegstelsels en andere astronomische objecten van ons verwijderd zijn.

We hopen je op 25 juni bij onze livestream van de gedeeltelijke zonsverduistering te zien. Als je zelf de zonsverduistering wil bekijken, raden we je aan om een eclipsbril te gebruiken. In de komende weken zullen we op verschillende plekken in de stad een aantal gratis eclipsbrillen uitdelen.