Vici is een van de grootste persoonsgebonden wetenschappelijke premies van Nederland en is gericht op gevorderde onderzoekers. Het financieringsinstrument maakt het mogelijk onderzoek naar eigen keuze te doen. Zo krijgt vernieuwend onderzoek een impuls en wordt de doorstroom bij wetenschappelijke onderzoeksinstellingen bevorderd. Er zijn in totaal 43 Vici-beurzen toegewezen.

De toekenningen aan UvA

Nathalie Degenaar (Anton Pannekoek Instituut voor Sterrenkunde): Hoe het slordige eetgedrag van zwarte gaten en neutronensterren ons heelal vorm geeft
Zwarte gaten en neutronensterren staan berucht om hun enorme zwaartekracht, waardoor ze alles uit hun omgeving opzuigen. Deze kosmische kannibalen zijn echter slordige eters en slingeren grote hoeveelheden gas en energie de ruimte in via zogeheten jets. Deze jets zijn zo enorm krachtig dat ze een hele belangrijke rol spelen in ons heelal. Zo bepalen jets hoe sterrenstelsels ontwikkelen, produceren ze ultrasnelle deeltjes en verrijken ze de kosmos met exotische atoomkernen. Hoe jets ontstaan en energie verkrijgen is echter onbekend. In dit project wordt een innovatieve methode toegepast op astronomische waarnemingen van grote telescopen om hierin een doorbraak te forceren.

Tim van Erven (Korteweg-de Vries Instituut voor Wiskunde): De wiskundige fundering voor uitlegbare kunstmatige intelligentie
Kunstmatige intelligentie (AI) wordt steeds beter. Hoe AI tot beslissingen komt blijft echter vaak ondoorgrondelijk, doordat het afhangt van vele onbegrijpelijke getallen in de software. In dit project gaan onderzoekers nieuwe wiskundige technieken ontwikkelen die de interne mechanismen van AI kunnen uitleggen door uit die vele getallen een begrijpelijke uitleg te genereren. Daarvoor ontwikkelen zij voor het eerst een wiskundig kader en zetten ze geavanceerde methoden uit de wiskundige machine learning theorie in.

Timothy Noël (Van 't Hoff Institute for Molecular Sciences): Synthetische Robots voor Veiliger en Duurzamere Chemie
Chemische laboratoria vertrouwen al lange tijd op handmatige processen die tijdrovend, duur en soms gevaarlijk zijn. SynthBot is een baanbrekend robotisch platform dat belangrijke stappen in chemische synthese zal automatiseren, van het ontdekken van nieuwe reacties tot het optimaliseren ervan. Met machine learning en 3D-geprinte componenten zal SynthBot chemisch onderzoek sneller, veiliger en efficiënter maken. Deze innovatie kan het afval verminderen, de veiligheid verbeteren en geavanceerde chemische technieken toegankelijker maken voor onderzoekers in zowel de academische wereld als de industrie, wat de weg vrijmaakt voor nieuwe doorbraken in geneeskunde, materialen en duurzaamheid.

Rachel Spronk (Amsterdam Institute for Social Science Research/Antropologie): Het sociale leven van seksualiteit: erotische praktijken, culturele formaties, en de weerbarstigheid van seksualiteit
Zowel tegenstanders van ‘gender-ideologie’ als voorstanders van seksuele rechten gaan ervan uit dat seksualiteit gebaseerd is op vaste categorieën. Onderzoek laat echter zien dat dit niet klopt en dat een significante minderheid zich beweegt tussen strikt heteroseksueel en niet-heteroseksueel. Deze studie doet onderzoek naar seksuele praktijken en ervaringen in Ghana, Kenia, Nederland en Polen. Het maakt gebruik van ‘theory from the South’ om te reflecteren op de huidige staat van onderzoek naar seksuele identiteit, rechten en sociale ongelijkheid. Het doel is om te achterhalen hoe onze huidige opvattingen over seksualiteit cultureel zijn gevormd.

Chun-Xia Yi (Amsterdam UMC/Locatie AMC): Gewichtstoename na gewichtsverlies als belangrijk obstakel in de behandeling van obesitas
In dit onderzoek wordt onderzocht hoe microglia in de hersenen van obese mensen een 'obesogene herinnering' opslaan, waardoor neuronen worden aangetast die de voedselinname en het lichaamsgewicht reguleren. De pathways die in dit proces worden geïdentificeerd, worden vervolgens gevalideerd in menselijke hersencellen en bieden nieuwe inzichten die de weg kunnen banen naar effectievere therapieën tegen obesitas.

Joost Wiersinga (Amsterdam UMC/Locatie AMC): Sepsis voorkomen is beter dan genezen
Elke infectie kan zich ontwikkelen tot sepsis, levensbedreigend orgaanfalen dat wordt veroorzaakt door een ontregelde respons van ons immuunsysteem op binnendringende bacteriën of virussen. De sterfte is hoog en, naast antibiotica of antivirale middelen, bestaat er geen specifieke behandeling voor sepsis. De focus van dit project is om de overgang van een ongecompliceerde infectie naar sepsis beter te begrijpen. Zo kan toekomstige zorg voor sepsis worden verschoven van behandeling naar preventie.